10 min read

FNV wint rechtszaak Deliveroo, maar wat vinden de bezorgers hiervan? | Platformwerkers werknemer tenzij.... een goed idee? | Flex minder flex, maar waar blijft vast minder vast? | Hoe het debat rondom arbeid vooral over symptomen gaat

De kluseconomie was afgelopen weken volop in het nieuws. Deliveroo verloor in Nederland een zaak en maaltijdbezorgers kunnen zich als werknemer van het platform melden. In de UK won een groep Uber chauffeurs een zaak waarbij de rechter bepaalde dat deze specifieke groep geen freelancer, maar ‘worker’ is. Niet te verwarren met werknemer. In Italië oordeelde de rechter dat maaltijdbezorgers in dienst moeten en (wederom) in Nederland concludeerde de arbeidsinspectie in een uitgelekt conceptrapport en later in een wederom uitgelekt eindrapport dat freelance platform Temper toch een uitzendbureau is. Al is het natuurlijk aan de rechter (en niet aan de vakbond of de inspectie) om een eindoordeel te vellen.

Wie niet verder kijkt dan de koppen in de krant, zou zeggen dat het einde van veel platformwerk modellen in zicht is en we binnenkort weer over kunnen naar de orde van de dag. Terug naar hoe het was. In deze editie ga aan de hand van 5 artikelen ik dieper in op de ontwikkelingen en pleit ik ervoor dat overgaan op de orde van de dag misschien voor veel instituties de meest comfortabele, maar voor de samenleving de slechtste keuze is die we kunnen maken.

Wat opvalt in het debat en de bovengenoemde rechtszaken is dat er voornamelijk aandacht is voor de symptomen en niet voor de onderliggende oorzaken die deze symptomen veroorzaken. Dat is op zich niet zo verrassend: symptomen zijn over het algemeen goed te bestrijden, of op zijn minst prima tegen te ageren. Systeemveranderingen daarentegen zijn ingewikkeld en, niet geheel onbelangrijk: vragen om het loslaten van verworven rechten (voor een steeds kleinere groep) met het vertrouwen om daar uiteindelijk sterker (voor iedereen) uit te kunnen komen. En zie hier de ‘Catch 22’ van een arbeidsmarktdebat dat gaat over hokjes in plaats van de onderliggende waarden en waarheid. Het een kan niet zonder het ander en daardoor zit het debat al jaren vast.

Fijne week en veel leesplezier!

Dit verdient een verpleegkundige | NU.nl

Dit verdient een verpleegkundige | NU.nl

De transactiekosten voor het wisselen van werk(zaamheden) en klus worden dankzij technologie lager en lager. Technologie als platformen zet de werkende centraal, waardoor de autonomie van de werkende wordt vergroot en locatie en diploma steeds vaker van ondergeschikt belang zullen zijn. Dit gaat verder dan alleen het bepalen waar en wanneer gewerkt kan worden. En dit beperkt zich niet alleen tot flexibele krachten: ook binnen de traditionele arbeidsrelatie zorgt technologie voor deze groeiende autonomie.

Toen Borstlap (je weet wel, dat rapport waaruit niemand mocht cherry picken en waar iedereen nu uit cherry picked...) het had over ‘vast minder vast’ ging het dan ook niet alleen over het makkelijker kunnen ontslaan van een werknemer, maar ook over zaken als interne mobiliteit. Niet alleen ten goede van de werkgever, maar zeker ook ten goede van de werkende. Want juist die werkende is op zoek naar autonomie en zoekt daarbij naar de weg van de minste weerstand. Zo deelde Anneke Westerlaken van CNV in dit artikel op Nu.nl haar volgende bevinding:

“Steeds meer verpleegkundigen kiezen ervoor om uit loondienst te treden en verder te gaan als zelfstandige. Niet eens per se om geld; financieel is het helemaal geen aantrekkelijke stap, ook omdat je als zzp'er zelf verantwoordelijk bent voor je pensioen en arbeidsongeschiktheidsverzekering. Verpleegkundigen kiezen hier vaak toch voor omdat ze meer zeggenschap willen hebben over waar en wanneer ze werken. Het is een keuze die een vlucht is van iets anders, dat is geen goede ontwikkeling."

Mooi om dit van iemand van een vakbond te horen. Die ‘vlucht’ naar de weg van de minste weerstand zullen we de komende jaren meer en meer zien, zowel vanuit de werkende als de werk-/opdrachtgever. Geen grote verrassing in een kenniseconomie. Maar voor veel instituties toch even wennen.

Hilde Palland (CDA) wil duidelijkheid voor zzp’ers: ‘Pas als de regels helder zijn, kun je discussiëren over handhaving’ – ZiPconomy

Hilde Palland (CDA) wil duidelijkheid voor zzp’ers: ‘Pas als de regels helder zijn, kun je discussiëren over handhaving’ – ZiPconomy

ZiPconomy heeft een serie interviews in aanloop naar de verkiezingen over hoe de verschillende partijen kijken naar de toekomst van de arbeidsmarkt. In dit interview komt het concept 'werknemer tenzij' voorbij. “Bij twijfel ben je werknemer. Ik stel voor om dat in elk geval zo te doen voor platformbedrijven. Pas als een werkende kan aantonen dat hij bewust ondernemer is en in zijn eigen inkomen kan voorzien, mag hij werken via een platform als zzp’er. Dat geeft de echte zzp’ers duidelijkheid en rust.” Een idee dat een flinke tijd geleden door Gijs van Dijk (PvdA) ook al werd voorgesteld.

Om te beginnen is dit natuurlijk een zwaktebod: het lukt niet om duidelijke kaders op te stellen wanneer iemand wel of geen zzp'er is, dus dan maar op deze manier. Iedereen met een beetje ambitie zou dit niet mogen accepteren. En dan nog, als we de ambitie even overboord gooien en gaan voor het gemak: is dit een werkbare oplossing?

Voor heel de kluseconomie gaat dit sowieso niet werken. Om te beginnen bij de to-consumer platformen. Deze werken doorgaans via de regeling dienstverlening aan huis. De rechter heeft in de Helpling zaak al geoordeeld dat het platform wel een bemiddelaar, maar geen werkgever is. Deze platformen 'concurreren' met de zwarte markt en op het moment dat zij hun aanbieders in dienst nemen is het platform binnen een paar maanden failliet en de aanbieders weer terug in de zwarte markt (oppas, thuisschoonmaak, studiehulp, etc.). Daarnaast zijn er meer traditionele matching bureautjes in deze sectoren dan platformen. Moeten zij de aanbieder dan ook in dienst nemen? Gaan we echt kijken naar de manier waarop een transactie tot stand komt hoe we de status classificeren? Dat lijkt mij een onwenselijke en onwerkbare situatie.

Wanneer we naar de to-business platformen kijken is deze regeling misschien heel fijn voor hen die het gevoel heeft als schijnzelfstandige te werken, maar al die freelancers die bewust hebben gekozen voor het ondernemerschap zadel je wel weer op met een enorme administratieve last. Dus wat in het stuk wordt neergezet als 'dat geeft de echte zzp'ers duidelijkheid en rust' zou je ook kunnen zeggen: 'dat zorgt voor een onwenselijke administratieve druk voor echte zzp'ers'. Want hoe moet een zzp'er dan bewijzen dat hij/zij een echte zzp'er is, als het de overheid al jarenlang niet lukt om deze toetst waterdicht te maken?

Ook zie ik steeds meer platformen in to-business markten zullen opereren waar voorheen iedereen ook al als freelancer werkte (technici, journalisten, designers, specifieke vakmensen als loonwerkers, etc. etc. etc.). Deze markt zal de komende jaren nog flink groeien: de informatie asymmetrie is groot en transactiekosten zijn hoog, dus is het logisch dat platform technologie hier waarde gaat toevoegen.

Daarnaast zul je zien dat in een situatie van 'werknemer tenzij' platformen gedwongen worden hun businessmodel aan te passen van marge op transactie naar abonnementsmodel en wel de matchmaking faciliteren, maar de administratie niet meer op zich nemen en outsourcen via een derde partij. Dat laatste doen ze overigens toch altijd (escrow), maar wel op een manier waarop het in het platform is geïntegreerd. Daar zullen weer andere partijen in springen en zo is onder de streep het probleem niet opgelost. Niet dat ik ertegen ben dat bepaalde groepen platformwerkers in dienst moeten, maar ik probeer wat meer naar het grotere plaatje te kijken en voorspel bij iedere andere oplossing een eeuwig durend kat-en-muis spel.

Is het 'werknemer tenzij' concept de oplossing? Niet voor heel de platformeconomie, mogelijk voor een heel specifiek deel, zoals bijvoorbeeld:

  • stuksprijs
  • match door algoritme
  • geen significante invloed op tarief en voorwaarden
  • on demand transactie
  • 1 opdrachtgever (kan ook 1 matchmaker zijn)
  • tarief onder bedrag X

Het is dus mogelijk, maar ook hier zullen de voorwaarden zo specifiek zijn dat het een flinke uitdaging wordt om een categorie hierin te vangen. Andere oplossing is om te zeggen dat bijvoorbeeld het werknemer tenzij principe werkt voor alle maaltijdbezorgers. Al is het de vraag of hen waar veel over wordt gesproken, maar weinig mét wordt gesproken (de bezorgers zelf) hier blij mee zijn. Dat lees je ook in de laatste bijdrage in deze editie.

Zo zie je maar weer: iedere pleister zorgt er voor dat op andere plekken andere pleisters los beginnen te laten. De tijd van pleisters plakken is voorbij. Leuker kan ik het helaas niet maken, ook niet makkelijker ;-)

World Employment and Social Outlook 2021: Snelle groei digitale economie vraagt om coherent beleid

World Employment and Social Outlook 2021: Snelle groei digitale economie vraagt om coherent beleid

De afgelopen zes maanden zijn veel rapporten verschenen over platformwerk, het fenomeen waarbij online marktplaatsen faciliteren dat vraag en aanbod van kortlopende klussen elkaar kan vinden om vervolgens een transactie uit te voeren. De rapporten van SER, SEO, TNO en SCP zijn de meest complete rapporten over dit onderwerp. SCP concludeerde: ‘Platformwerk biedt flexibiliteit en ruimte, maar ook onrust en onzekerheid’ en de SER meldde dat platformwerk ‘meer kansen, maar ook meer risico’ met zich meebrengt. In de rapporten komt naar voren dat platformwerk in Nederland nog klein is, dé platformwerker niet bestaat en de effecten van platformen op de arbeidsmarkt zowel positieve als negatieve kanten kent. Waarbij het de taak van samenleving en beleidsmakers is om de positieve kanten te versterken en de negatieve kanten zoveel mogelijk in te perken.

Afgelopen week publiceerde de ILO (International Labour Organization) een groot rapport over platformwerk.  De kern van het rapport: "Snelle groei digitale economie vraagt om coherent beleid - De groei van de digitale arbeidsplatformen biedt opportuniteiten en uitdagingen voor werknemers en bedrijven. Er is nood aan een internationale beleidsdialoog." Ook hier wordt de bal dus bij alle stakeholders neergelegd. Ik heb het ruim 260 pagina tellende rapport nog niet helemaal gelezen, maar van wat ik heb gezien is het zeker de moeite waard. Geen zin of tijd om het boekwerk door te lezen? Check dan de video van de presentatie van het rapport afgelopen week. Om de video te bekijken is het volgende wachtwoord nodig: .$1rcmDi

Uitzendbureaus versus klusplatformen: nieuwe wijn in oude zakken of oude wijn in nieuwe zakken? – ZiPconomy

Uitzendbureaus versus klusplatformen: nieuwe wijn in oude zakken of oude wijn in nieuwe zakken? – ZiPconomy

"Er zijn steeds meer online platformen om freelancers met korte klussen te matchen. Waarin verschillen deze online klusplatformen ten opzichte van de traditionele uitzendbureaus? Internationaal platformexpert Martijn Arets en universitair HRM-deskundige Jeroen Meijerink deden onderzoek. Zij interviewden een aantal plaformen en kregen input van diverse experts."

Dit artikel deelde ik al eerder in deze nieuwsbrief, maar het leek mij in het kader van dit debat goed om hem nog een keer te delen om nog eens goed te laten zien wat de verschillen en overeenkomsten zijn tussen uitzendbureaus en platformen. In deze longread komen ook twee belangrijke vragen naar voren die volgens mij, zeker ook in het kader van de berichtgeving rondom het inspectierapport rondom Temper, maar ook in het licht van de lancering van enkele uitzendplatformen, van belang is:

"Ook brengt het onderzoek nieuwe vraagstukken omtrent de rol en verantwoordelijkheden van platformen naar boven. Zo is het de vraag in hoeverre uitzendplatformen zich aan hun zorgplicht kunnen houden. Wordt deze zorgplicht ‘uitbesteed’ aan de gebruikers van het platform? Een andere vraag is in hoeverre de matching algoritmes die (freelance) platformen ontwikkelen, kunnen worden gezien als (indirect) alloceren, iets dat voor nu alleen is toegestaan binnen het uitzendstatuut. Wij verwachten dat dit vraagstuk urgenter zal worden op het moment dat (freelance) platformen in meerdere sectoren en voor meerdere functies zullen worden ingezet, waarmee de complexiteit van de matching zal toenemen."

Ook in hoger beroep oordeelt rechter: Deliveroo-bezorgers zijn geen zelfstandigen | door Rens Lieman, schrijver en journalist

Ook in hoger beroep oordeelt rechter: Deliveroo-bezorgers zijn geen zelfstandigen | door Rens Lieman, schrijver en journalist

Een goed overzicht van de uitspraak in de zaak FNV <> Deliveroo. Een belangrijke vraag is nu natuurlijk of er maaltijdbezorgers zijn die hun werknemerschap op zullen eisen. En daarna: hoe Deliveroo dit in de app zal verwerken en hoe dit verder allemaal praktisch georganiseerd zal worden. Want dat klinkt misschien wat eenvoudiger dan dat het in de praktijk zal zijn.

Daarnaast is het de vraag: hoe reageren de Deliveroo bezorgers zelf? Zijn zij blij met de uitspraak? Onderzoeker Niels van Doorn kwam met dit verhaal op Twitter:

"While we're celebrating the A'dam court's decision that Deliveroo riders should be classified as employees, riders online are not so happy - and this should give us some pause. Basically many are saying: if I wanted a minimum wage job I'd join Thuisbezorgd (Just Eats Takeaway) While they like the idea of getting paid for waiting time, they are afraid that they 1) won't be able to reject orders anymore, 2) will lose free login (i.e. no more working whenever you want), 3) will see a limit to the number of hours they can work, 4) will be deactivated (because Deliveroo won't hire all of them as employees), 5) will only make minimum wage (instead of a chance to make more when it's really busy), 6) those on student visas won't be able to work over 16 hours, while they need more $ to support themselves."

Wat ook laat zien dat we soms best wat meer met degenen mogen praten waarover we praten...

Als laatst laat deze tweet van Niels van Doorn zien dat de Deliveroo zaak niet op zich staat en dat er echt een systeemoplossing nodig is: "Gig platforms are embedded in existing labor markets, political economies, and regulatory frameworks. We do not only fail workers because we fail to regulate "the gig economy" - we fail them because we should have shored up regulation & enforcement across low-wage industries."

Met de winst op Deliveroo lijkt een symptoom aangepakt, maar wanneer gaan we het over het fundament hebben?

En de oplossing?

Roos Wouters van de Werkvereniging deed 8 jaar een voorstel dat steeds vaker wordt herhaald: koppel zekerheden en verplichtingen los van de contractvorm om concurrentie op arbeidsvoorwaarden te voorkomen. Universele zekerheden en verplichtingen voor alle werkenden. Hiermee maak je het gat tussen vast en flex kleiner en zet je de werkende en niet de contractvorm centraal. Wat mij betreft een super idee.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail (martijn@collaborative-economy.com) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie - Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’.

Er is ook een Engelstalige nieuwsbrief, welke regelmatig wordt verstuurd.