Deliveroo vertrekt uit Nederland en spreekt een sociaal plan af: een analyse.

Goedemorgen! Je kunt het nieuws afgelopen week niet gemist hebben: Deliveroo vertrekt op 30 November uit Nederland. In deze editie een analyse van het sociale plan en van wat komen gaat.

Komende donderdag 27 oktober van 14:00 - 15:30 vindt het online event 'Women in Gig' plaats. Een event dat ik vanuit de Wageindicator Foundation (mede) organiseer. Er is o.a. een heel interessant panel over "the different platform models operating in domestic work, we will hear about how platforms are impacting working conditions, and we will share examples of worker-led movements and innovative policy/regulation." En twee toffe casussen over hoe platformen de positie van de domestic worker kunnen verbeteren. Afgelopen weken de voorbesprekingen gedaan en er zitten echt mooie pareltjes bij. Onder andere een casus uit Colombia van een platform voor thuisschoonmakers die de werkenden in dienst heeft genomen. Iets dat mogelijk was nadat de overheid haar verantwoordelijkheid nam door de zwarte markt van thuisschoonmaak te verbieden. En te handhaven.  Inschrijven en deelnemen is gratis en het webinar volgen kan vanuit je luie stoel. Het mooie van deze webinar serie is dat het over de global gig economy gaat. En waar bij global iedereen het normaal heeft over VS en EU, kijken wij ook echt naar alle continenten.

Fijne week!

In augustus kondigde het bezorgplatform Deliveroo aan zich te beraden over een mogelijk vertrek van de Nederlandse markt. Afgelopen week maakte Deliveroo bekend wat eigenlijk iedereen al wist: op 30 November is het over en uit voor de activiteiten van de bezorgdienst in Nederland en staan 50 kantoormedewerkers en 4.500 actieve bezorgers 'op straat'.

De aangegeven reden voor vertrek is dat het platform het niet is gelukt om echt voet aan Nederlandse grond te krijgen en de omzet uit Nederland is blijven steken op één procent van de wereldwijde omzet van het platform. Dat het niet onwaarschijnlijk is dat het platform in December van de Hoge Raad te horen zal krijgen dat het de bezorgers in dienst moet nemen behoort niet tot de officiële verklaring van het platform, maar zal zeker ook een rol hebben gespeeld bij deze beslissing.

Het vertrek van het platform uit Nederland geeft ruimte voor een aantal mooie vragen en discussies. Ik kijk in deze publicatie naar wat er wél is geregeld, wat er niet is gezegd, wat er geregeld had kúnnen zijn en wie er nu echt gewonnen heeft.

Het sociale plan

In de media was deze week te lezen dat FNV met Deliveroo heeft onderhandeld voor een sociaal plan. Omdat de bezorgers als freelancer aan het platform zijn verbonden hebben zij hier geen recht op, maar toch leek het beide partijen een goed idee om wel iets te regelen. "De vergoeding voor de ruim negenduizend maaltijdbezorgers die het afgelopen jaar voor Deliveroo hebben gewerkt, is opgesplitst in twee delen: ze ontvangen 38 procent van hun jaarsalaris en een bedrag gebaseerd op arbeidsverleden en inkomen." Bezorgers hebben tot 8 november de tijd om de overeenkomst te ondertekenen.

Wat opvalt bij de communicatie rondom het vertrek is dat in augustus werd gesproken over 4.500 actieve bezorgers en het sociale plan voor 9.000 bezorgers wordt opgetuigd. Een flink verschil. En hoewel FNV dit via Twitter als voorbeeld gebruikt om de onbetrouwbaarheid van het platform (je moet natuurlijk wel in je rol blijven) te benadrukken, valt het verschil deels te verklaren doordat het eerste cijfer om actieve bezorgers gaat en de het Sociaal Plan van toepassing is op iedere rider die ten minste één bezorging heeft voltooid voor Deliveroo in de periode 10 augustus 2021 tot 12 augustus 2022. Dus ook bezorgers die nog wel staan ingeschreven maar 11 maanden geen rit meer hebben gedaan vallen onder deze regeling.

Het is overigens niet de eerste keer dat een vertrekkend platform een dergelijk sociaal plan optuigt. Op 29 November 2021 vertrok Deliveroo uit Spanje en gaf de bijna 4.000 bezorgers "a compensation agreement of 45 days per year worked, with a minimum of €1,000" mee. Ik heb niet kunnen vinden hoe deze deal destijds tot stand is gekomen.

Wat er niet bij werd verteld

Wanneer je het sociaal plan leest, dan vallen er een paar dingen op. Om te beginnen dat naast FNV ook CNV achter de deal met Deliveroo zitten. Dit is opvallend, omdat CNV verder op de website niets over deze gebeurtenis communiceert. Niet heel noemenswaardig, maar ik vond het wel interessant om te zien en te melden.

Wat mij het meest opvalt is hetgeen dat onder punt 6 van de overeenkomst is te lezen: "In de Overeenkomst verlenen Deliveroo en de Rider elkaar wederzijds finale kwijting en doen daarmee afstand van eventuele vorderingen jegens elkaar." Dit is interessant, mede ook gezien de aankomende aanspraak van de Hoge Raad, waar het niemand zal verbazen wanneer Deliveroo (met terugwerkende kracht) wordt gesommeerd de bezorger in dienst te nemen. Op het moment dat de bezorger nu tekent, zal deze (als ik het goed interpreteer) geen aanspraak hebben op een naheffing.

Je zou gekscherend kunnen zeggen (zonder nu een waarde oordeel uit te spreken) dat deze 'exit premie' eigenlijk meer een 'oprot premie' is. Het is opvallend dat FNV hier een krabbel onder heeft gezet, zeker omdat de bond zich lang heeft uitgesproken dat het het loon waar de bezorger recht op heeft 'desnoods tot in Londen' terug wil vorderen.

Dat de bond een dergelijk sociaal plan mee-ontwerpt laat naar mijn mening zien dat het weinig vertrouwen (of prioriteit?) heeft in het vorderen van deze loonkosten. Rationeel is dat logisch: de berekening van het loon met terugwerkende kracht is een probleem, al is het alleen al om de definitie van werktijd en en vraag of bezorgers die meer hebben verdient dan waar zij als loonslaaf recht op hadden gehad zij dit te veel ontvangen bedrag nu opeens terug hadden moeten betalen. Maar het staat tegelijkertijd haaks op de beloften die de afgelopen jaren zijn uitgesproken.

Wat er geregeld had kúnnen worden

Met het uitbetalen van de premie uit het sociaal plan is de kous af. En dat is eigenlijk best zonde. In een eerdere blog met als titel 'Exit to community: een scenario voor Deliveroo?' sorteer ik voor op een ambitieuzer scenario. "Kan een platform gebruikers faciliteren om het platform (deels) voort te zetten na vertrek? En juist hier is, ook in het geval van Deliveroo, ruimte voor een interessant experiment. Want wat als het platform deze mogelijke 'exit' in het design van het platform meeneemt en bij vertrek (om welke reden dan ook) een draaiboek heeft klaarliggen om de verzamelde resources (data, klantcontacten, mogelijk software, etc.) terug te geven aan hen die hier aan hebben bijgedragen."

Het gedachte experiment deed ik naar aanleiding van een artikel in De Volkskrant: "Deliveroo stopt, maar de bezorgers gaan zelfstandig door: ‘Dít is vrijheid’" In dit stuk wordt Deliveroo-bezorger Martijn Müller geportretteerd: hij werkt al 2,5 jaar aan een coöperatieve maaltijdbezorgdienst "Bestellenbij" en probeert samen met andere bezorgers in verschillende steden lokale besteldiensten op te zetten vanuit een coöperatief gedachtengoed. Bij navraag geeft Müller aan bijna twee jaar geleden op eigen initiatief met FNV te hebben gesproken, maar sindsdien niets van de bond heeft gehoord.

Wat zou het mooi zijn geweest wanneer FNV, CNV of een andere vakbond zich hard had gemaakt om te kijken of er in de onderhandeling ruimte was om iets van waarde uit de Deliveroo 'boedel' over te dragen aan de bezorgers. En dat de bonden een manier hadden gevonden om een dergelijk initiatief te ondersteunen. Blijkbaar is er genoeg geld voor de juristen (deze rechtszaken moeten honderd duizenden euro's hebben gekost), maar geen geld voor experimenten om de positie van bezorgers structureel te versterken. Helaas is er gekozen voor de makkelijke weg, zonder de ambitie om verder te kijken dan de traditionele neus lang is. En dat is echt een gemiste kans. Hoewel er altijd ruimte is voor een herkansing.

Wie heeft er gewonnen?

De vraag die mij vaak wordt gesteld is: wie heeft er nu gewonnen? Ik denk dat in deze zaak op korte termijn weinig winnaars zijn. Je kunt de vraag ook omdraaien: wie heeft het meest verloren. Ik moest hierbij denken aan een stuk in NRC van 15 September dit jaar 'Veel fietskoeriers zijn ongedocumenteerd en dus rechteloos'. Hierin wordt een wereld omschreven van malafide tussenpersonen die hun account in ruil voor een commissie 'onderverhuren' aan ongedocumenteerden. Ook deze groep werkenden maakt deel uit van de 4.500 actieve Deliveroo bezorgers. Het is cru dat deze groep, die weinig alternatief hebben in werk (laat staan: fatsoenlijk werk), dubbel zullen worden geraakt door het vertrek. Niet alleen raken zij hun inkomsten kwijt (en zullen doorschuiven naar ander onzichtbaar precair werk), maar ook zullen de malafide tussenpersonen er met hun premie voor hun 'sociaal plan' vandoor gaan. Dus uiteindelijk is er dus toch een winnaar, maar dan we een winnaar die ik het het minste (lees: niet) gun.

Het vertrek is op lange termijn wel een soort van overwinning voor FNV. Zij zullen claimen een ongewenste manier van werken tegen te hebben gehouden in deze zaak. De nasmaak bij deze casus bij mij is dat het FNV (net als in de andere rechtszaken) niet om de huidige werkenden gaat, maar om het grote verhaal voor de toekomst en het veilig stellen van de arbeidsovereenkomst. Dat het 'veilig stellen' van de toekomst ten koste mag gaan voor werkenden op de korte termijn is blijkbaar geen probleem, hoewel het extra-tje met het sociale plan voor veel werkenden natuurlijk welkom is.

Tot slot

Het vertrek en bijbehorend sociaal plan is weer een nieuw, maar zeker niet het laatste, hoofdstuk in de casus rondom Deliveroo en FNV. Naar verwachting zullen veel bezorgers het aanbod ondertekenen. Zij zullen heel begrijpelijk kiezen voor 'geld in het handje' in plaats van een mogelijk bedrag na nog jarenlange rechtszaken. Wat dat betreft is het sociale plan voor de bezorgers een goede uitweg.

Er zullen ook genoeg bezorgers zijn die bewust en (voornamelijk) onbewust niet voor 8 november de overeenkomst zullen tekenen. Het is de vraag wat er voor hen nog in zit na de uitspraak van de Hoge Raad aankomende december. Daarnaast zijn er nog een aantal andere zaken waar FNV namens Deliveroo bezorgers het platform heeft aangeklaagd. Het is de vraag wat hier mee gaat gebeuren. Wat dat betreft zijn er dus nog genoeg losse eindjes. Wat dat betreft is deze stap geen eind-, maar wederom een tussenstation. Wordt vervolgd dus...

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail (martijn@collaborative-economy.com) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie - Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.