De strijd om de Apple Appstore | Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes | Platformen en democratie

Goedemorgen! Afgelopen week net als de helft van Nederland genoten van de mei vakantie met een midweekje naar Limburg met familie en een leerzame workshop 'portretfotografie in de stad'. Wat resultaten zijn hier te bekijken. Deze week weer vol aan de slag met KlusCV, een bijdrage aan het Festival voor Modern Werkenden van de Werkvereniging en een inspirerende dag in de Platform expeditie voor de Provincie Zuid Holland.

In deze nieuwsbrief weer 5 mooie stukken voor je verzameld en voorzien van mijn duiding en commentaar. Fijne week!

Klemgezet in de App Store: het taaie verdienmodel van Apple

"De App Store van Apple ligt over een breed front onder vuur. Apple zou zijn marktmacht misbruiken om heel veel geld te verdienen. Komt er nu een einde aan deze goudmijn? De worsteling van de Nederlandse kartelwaakhond ACM met Apple maakt duidelijk dat het nog lang kan duren."

Een goed en compleet artikel over de status van - en vraagstukken rondom - het gevecht tegen de ongewenste marktmacht van Apple in de Appstore: de toegangspoort (met een jaaromzet van 80 miljard dollar) voor app-ontwikkelaars om de 1 miljard iPhone bezitters te kunnen bedienen.

Het stuk laat ook duidelijk zien dat:

1. Nederland een belangrijke rol speelt in veel zaken tegen Apple;
2. Een uitspraak en verandering in 1 land een precedent zet voor andere landen (en het daarom niet verwonderlijk is dat Apple zich zo verzet);
3. De discussie intussen verder gaat dan alleen de commissies van de Appstore, maar nu ook over het gebruik van de contactloos betaalchip in de iPhone waar andere betaal aanbieders dwingt dit via Apple te organiseren;

Wat mij vooral opvalt is dat Apple het inhoudelijke debat over de keuzes die zij maken vermijden. Er wordt geschermd met 'privacy' en 'veiligheid' als grootste argument gebruiken voor de strategie die zij volgen, maar daar blijft het ook bij. Ik zou van Apple willen horen wat hun argumenten zijn voor zowel aanbieders als afnemers. Het uitblijven van dit debat doet mij vermoeden dat het Apple aan goede argumenten ontbreekt. Dus rest Apple niets meer dan de strategie van het vertragen van... alles. Iets wat zij tot nu toe met succes toepassen. En dit laat ook de uitdaging zien van de aangekondigde wetgeving rondom platformen:

"Volgens De Rijke laat het spel dat Apple speelt met de ACM bovendien zien hoe lastig het implementeren van de Digital Markets Act gaat worden. ‘Er staan algemeen geformuleerde verplichtingen in de DMA. Je kunt lang discussiëren over hoe die verplichtingen moeten worden geïmplementeerd. Dat zie je ook in de zaak van de ACM. Apple zegt: we voldoen aan het besluit van de ACM terwijl de ACM een andere mening is toegedaan.’"

Dat is ook de reden dat ik bij de aankondiging van o.a. de DMA altijd heb gezegd: het is een mooie en bewonderenswaardige eerste stap, maar we zijn er nog (lang) niet. To be continued dus.

Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes | Rapport | Rijksoverheid.nl

Een interessant fenomeen in de platformeconomie (en ook daarbuiten) is dat technologie wordt ingezet om transactiekosten te verlagen en te personaliseren door te automatiseren. Dit klinkt waanzinnig, maar dit is niet zonder gevaren. Fouten kunnen in een systeem sluipen. Bewust (door mismanagement of het nastreven van maximalisatie van aandeelhouderswaarde ten koste van de gebruiker) of onbewust.

Er gaan al een tijdje stemmen op om algoritmes verplicht openbaar of accountable te maken. Inmiddels 3 jaar geleden organiseerde ik hier een multi stakeholder workshop over met als titel 'de algoritme accountant'. Je leest het verslag hier. Het doel van het (door een derde partij gecontroleerd) inzichtelijk maken van algoritmes is dat gebruikers beter geïnformeerde beslissingen kunnen maken. Dit zou bij kunnen dragen aan het verminderen van bewuste fouten (lees: bewust ongewenste afwegingen). Daarnaast is een beter geïnformeerde gebruiker ook veel autonomer: je hoeft niet bang te zijn voor mogelijke consequenties omdat je de spelregels niet kent. Kort gezegd verbeter je de informatie disbalans tussen platform en gebruiker.

Onbewuste fouten (als gevolg van zowel bewust als onbewust onbekwame keuzes) kunnen ook worden voorkomen door.... vooraf als ontwikkelaar / opdrachtgever jezelf de juiste vragen te stellen. Een dergelijke 'checklist' is een ontzettend belangrijke en waardevolle manier om bepaalde ongewenste zaken te voorkomen én om ontwikkelaars / opdrachtgevers bewust te maken van de afwegingen en variabelen. Net een beetje als de AVG goed: het draagt bij aan een bewustwordingsproces en dwingt om de 'waarom' vraag en 'is dit nu echt wel nodig' vraag te stellen.

Daarom dat ik in deze editie graag aandacht vraag voor de volgende checklist, alias 'Impact Assessment': "Met het Impact Assessment voor Mensenrechten bij de inzet van Algoritmes (IAMA) kan een afgewogen discussie gevoerd worden tussen de relevante partijen bij de afweging om wel of niet een algoritmische toepassing te gaan ontwikkelen. En het IAMA helpt om de gekozen ontwikkeling en implementatie vervolgens op een verantwoorde manier te doen. In het IAMA worden verbanden gelegd met relevante regels, instrumenten en toetskaders op het gebied van algoritmen. Het IAMA is opgesteld door Prof. mr. Janneke Gerards, Dr. Mirko Tobias Schäfer, Arthur Vankan en Iris Muis."

Het IAMA werd ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). En het mooie is: vorige maand is een motie welke de regering verzoekt "het verplicht te maken om dit impactassessment te doen voorafgaand aan het gebruik van algoritmen wanneer algoritmen worden ingezet om evaluaties van of beslissingen over mensen te maken; verzoekt de regering tevens te verplichten om waar mogelijk deze impactassessments openbaar te maken" aangenomen. Een mooie stap. Maar ook hierbij, net als bij het vorige bericht, is het een mooie stap, maar zijn we er nog niet. Iets dat in het opiniestuk 'We moeten ons bezinnen op het bestaansrecht van algoritmen' in het FD mooi staat beschreven.

Dutch 'Airbnb of camping' Campspace raises €3M backed by Booking.com executives — TFN

Zo, en nu een wat luchtiger en praktischer bericht: Campspace. Ik weet nog dat ik in 2017 of 2018 een stuk over het platform tegenkwam. De boodschap was: verhuur je tuin als camping. Het bericht verscheen ergens rond 1 april en ik dacht dat het een grap was. Maar dat was het dus niet. Campspace is een platform voor kleinschalige plaatsen voor overnachtingen. Je kunt je eigen tent meenemen en in sommige gevallen kun je een compleet en uniek onderkomen huren.

Door de jaren heen is het platform flink gegroeid: "Since its founding, Campspace has grown at a rate of 300% per year. Hugo topped this saying, “The team consists of about 25 people with more than 7 nationalities. It is a very ambitious team with a lot of experience in online travel.” While the pandemic and its associated lockdowns were responsible for a surge in the popularity of outdoor stays during early 2020, global demand has yet to slow down. Campspace’s CEO remarked, “We have nearly 10,000 spots in more than 30 countries. The majority of the business takes place in North-West Europe.”

Wat je kunt leren van de Campspace casus:

• In een (over)volle markt is er juist ruimte om een niche aan te boren;
• Deze niche bevindt zich op plekken die anderen hebben laten liggen. Zo stond Airbnb in het begin bekend om de unieke plekken, maar is in de groei steeds meer generieker gegaan. Wat weer ruimte gaf voor andere spelers;
• Het is vervolgens wel de kunst om in de groei deze niche vast te houden;
• Je een nieuwkomer nooit moet onderschatten ;-)

Komen politici er niet uit? In deze landen vragen ze het aan burgers - De Correspondent

"Door heel Europa helpen burgers problemen te kraken waar politici op vastlopen – van abortuswetgeving tot klimaatbeleid. Daar kan de Nederlandse politiek een hoop van leren." Een mooi en leerzaam stuk met 10 lessen van succesvolle burgerberaden.

De vraag hoe inwoners (ik heb een grote hekel aan het begrip 'burgers') meer te betrekken bij besluitvorming houdt mij al een flink aantal jaren bezig. Dit begon toen ik  op een politiek congres een jaar of tien geleden werd gevraagd om een 'merk advies' te geven aan een aantal prominenten op het podium. Ik had niet lang daarvoor  mijn boek Brand Expedition uitgebracht. Ik weet nog dat ik Halbe Zeilstra (VVD) het volgende advies gaf: "als je iedere 4 jaar jouw potentiële kiezer in en kraampje op de markt moet overtuigen van jouw toegevoegde waarde, dan doe je in de tussentijd toch écht iets mis". De zaal vond mijn tip wel vermakelijk. Zeilstra lachte als een boer met kiespijn.

Maar hier zit wel een kern van een probleem. Politieke partijen zijn onzichtbaar voor de kiezer en proberen veelal door moties en reacties op actualiteiten de aandacht te krijgen. Wat een ramp is voor... nou ja... heel veel. Wat nu als de kiezer en politiek meer met elkaar verbonden zouden zijn? De burgerberaden uit het stuk van De Correspondent vindt ik ontzettend interessant. Maar ook als politicus zou je jouw kiezer natuurlijk veel actiever kunnen betrekken. Een kiezer kan immers veel meer dan alleen 1 keer in de 4 jaar een rondje inkleuren op een stemformulier. Wat wanneer je deze kiezer ook inhoudelijk betrekt. Continu. Gebruik maakt van de expertise van de kiezer. En hiermee draagvlak creëert. Ik wil wedden dat dit het aantal zwevende kiezers (waar ik er zelf ook eentje van ben) drastisch kan verlagen. En de politiek kan versterken. En waarom dit betoog in een nieuwsbrief over platformen? Omdat ik denk dat platform als faciliterende technologie in dit proces een grote bijdrage kan leveren. Maar zoals je misschien als zult vermoeden: een mogelijk succes hierin gaat natuurlijk niet over technologie. Was het maar zo simpel ;-)

Gegevens Grindr-gebruikers waren jarenlang te koop bij advertentienetwerken | NU.nl

"De gegevens van miljoenen gebruikers van Grindr, een populaire datingapp binnen de lhbtiq+-gemeenschap, zijn jarenlang te koop geweest. De data werden verzameld via advertentienetwerken, meldt The Wall Street Journal."

Een afsluitend artikel in een nieuwsbrief editie met veel aandacht aan de 'design' principes van platformen en transparantie in besluitvormingsprocessen, maar ook verdienmodellen. En ook in het geval van Grindr: ik vermoed wanneer er meer transparantie was geweest wat er met de data gebeurde en bij Grindr (even voor het gemak uitgaand van een goede wil) vooraf beter werd nagedacht over de impact van het verkopen van bepaalde data, dat er een hoop ellende bespaard was gebleven.

Waar ik, bij het schrijven van deze nieuwsbrief op zondag avond laat, een 'brainwave ballonnetje' wil droppen: we hebben de WOP (Wet Openbaarheid Bestuur). Waarom geen WOA (Wet Openbaarheid Algoritme)? ;-)

In de media

Inspectie verontrust over snelle groei flitsbezorgers: werkomstandigheden ‘verre van volwassen’ | Volkskrant

Artikel naar aanleiding van een rapport van de Arbeidsinspectie over flits- en maaltijdbezorgers, inclusief bijdrage van ondergetekende.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event?

Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail (martijn@collaborative-economy.com) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie - Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’.