Het is alweer even geleden dat ik een nieuwsbrief heb verstuurd. Niet dat ik heb stilgezeten: door alle projecten waar ik momenteel aan werk schiet de nieuwsbrief er bij in. Waar ik mij mee vermaak? Hier onder een korte opsomming van de belangrijkste dingen.

• Een minimumtarief voor self-employed workers: Wist je dat 43% van de werkende populatie wereldwijd self-employed is? En dat voor deze groep nagenoeg geen minimumtarieven zijn? Vanuit de WageIndicator Foundation werk ik aan de doorontwikkeling van een nieuw 'cost based' minimumtarief voor self-employed workers wereldwijd: het Living Tariff, welke is gebaseerd op de breed erkende Living Wage methodologie. Twee weken geleden mocht ik een paper dat ik hier over heb geschreven (nog niet gepubliceerd, dus nog 'even' geduld) in Genève presenteren op de "9th Regulating for Decent Work Conference" on “Strengthening labour institutions and worker voice to deliver decent employment”, georganiseerd door de International Labour Organization. Voor wie dit niet kent: zie het als de VN voor arbeid. Nog iets te veel voor employed workers, dus was het hoog tijd om een knuppel in het hoenderhoek te gooien ;-) In deze post lees je er meer over.
• Dataportabiliteit voor platformwerkers: vanuit mijn parttime rol bij de Hogeschool van Amsterdam bij het lectoraat Civic Interaction Design doe ik onderzoek naar de impact van datadelen met werkenden rondom mijn KlusCV project. Nu het project 3 jaar loopt is er genoeg data en ervaringen om onderzoek te doen. Zo kijk ik met onderzoekers van Twente University naar de wensen van werkenden welke data zij mee willen nemen en wat zij verwachten hier mee te gaan doen. En werk ik met onderzoekers van de VU samen om met data van deelnemende platformen te kijken naar welke impact de mogelijkheid voor downloaden en het daadwerkelijke downloaden hebben op het gedrag van de werkende op het platform. Daarnaast ben ik in samenwerking met de Jobtech Alliance bezig om platformen in Afrika uit te nodigen data te delen via de KlusCV API (ik ging hiervoor naar Nairobi, lees er hier meer over, er zitten 4 platformen in de 'pipeline') en ben ik met het team van Freshheads bezig om de API naar de volgende fase te brengen en nieuwe functionaliteiten toe te voegen, zoals een geschreven review selectie tool.
• Onderzoekssamenwerkingen: vanuit verschillende rollen werk ik mee aan verschillende losse onderzoeken. Zoals aan een onderzoek met Maastricht University / ROA en YoungOnes naar de motivatiefactoren van freelancers op online klusplatformen. Ook werk ik aan verschillende onderzoekers overal ter wereld samen rondom onderwerpen die mij aanspreken.
• Presentaties en advies: over de impact van technologie op de samenleving en veelal in het bijzonder op werk. Altijd op een manier dat het mijn onafhankelijkheid niet in de weg staat.

In deze editie een blog, podcast en video (ik heb besloten mijn camera's weer wat vaker mee te nemen, omdat video ook weer een bepaalde doelgroep aanspreekt en ik voor fotografie en podcast toch al met spullen aan het slepen ben ;-)). In Nairobi, Kenia, interviewde ik Ephantus Kanyugi, onderdeel van de Data Labelers Association. Een podcast in een serie naar een verkenning die ik doe naar de menselijke rol in de supply chain van AI. In deze blog deel ik mijn bevindingen. Ook op andere plekken probeer ik dit onderwerp meer onder de aandacht te brengen in discussies over AI. Niet makkelijk, omdat het idee dat 150 miljoen (veelal slecht betaalde) werkenden nodig zijn om de magische AI aan het werk te houden niet past binnen het plaatje dat door organisaties en experts wordt geschetst. Toch blijf ik volhouden, naast omdat het leuk en ook mijzelf scherp houdt, is het belangrijk om scherp te blijven om een goed geïnformeerd debat te blijven voeren. Zoals ik probeerde in deze comment:

Mooie zomer!

Data Labelers Association komt op voor de onzichtbare werkenden: 'Uiteindelijk gaat het om respect en menselijk fatsoen.'

Welke voordelen, nadelen en uitdagingen heeft datawerk? Wie zijn die mensen die de gegevens achter AI annoteren en corrigeren (zogenaamde 'datawerkers' of 'datalabels')? In de vorige twee afleveringen van The Gig Work Podcast sprak ik met onderzoekers Claartje ter Hoeven en Antonio Casilli over dit onderwerp. Maar als je echt wilt weten hoe het is om AI te trainen met data, kun je dat uiteindelijk het best aan de werkenden zelf vragen. Daarom ging ik in Nairobi op bezoek bij Ephantus Kanyugi (30). Hij is zelf datalabeler en voorvechter van arbeidsrechten van zijn beroepsgenoten in Kenia.

Van economiestudent naar datalabeler

Kanyugi vond werken met computers altijd al interessant, maar hij koos voor een studie economie omdat hij dacht dat hij in de financiële sector meer kansen had op een baan. Toch kwam hij na zijn studie in 2016 niet aan het werk. "Er waren heel weinig vacatures en ik had nog geen werkervaring en connecties in de financiële wereld."

Om rond te komen deed hij simpel werk dat weinig opbracht: kleding verkopen op straat, dieren verzorgen. Tot een vriend hem vertelde over vacatures bij het bedrijf CloudFactory. "Je had geen diploma's of ervaring nodig, je moest alleen een test doen om aan te tonen dat je analytisch kunt denken en handig bent met computers", vertelt Kanyugi. "Zo ging ik voor het eerst aan de slag in de AI-sector als data labeler."

Werkomstandigheden op kantoor

Het werk was inhoudelijk interessant, vertelt hij. Hij werkte in shifts van vier uur, met 's ochtends simpele taken en 's middags een zwaarder project. Hij had een hoop variatie. Zo werkte hij soms met afbeeldingen, dan weer met geografische kaarten. Maar de werkomstandigheden waren slecht. Kanyugi werkte op contractbasis en verdiende net genoeg om onder de belastinggrens te blijven. Hij kreeg zo’n 20.000 Keniaanse shilling per maand (ongeveer 180 dollar), maar zijn reiskosten alleen al waren rond de 80 dollar.

"Binnen het bedrijf waren er twee groepen: vaste werknemers en freelancers", vertelt hij. "Vaste werknemers kregen een verzekering, pensioen, bonussen en zwangerschapsverlof. Als freelancer kreeg je alleen betaald voor je gewerkte uren. Ziek of met verlof? Dan moest je maar hopen dat er daarna nog plek was voor je."

Van kantoor naar thuiswerken

In 2020 ontdekte hij het platform Remotasks. Via deze website kon hij vanuit huis geld verdienen met data-annotatie. Hij maakte een profiel aan op het platform en accepteerde alle voorwaarden. Hij denkt dat hij een van de eersten in Kenia was die dit deed.

In het begin verdiende hij goed: 10 tot 20 dollar per uur. "Om een fatsoenlijk loon te verdienen, werkte ik acht uur bij CloudFactory en daarna nog acht uur voor Remotasks", vertelt hij. "Maar al gauw zegde ik mijn baan bij CloudFactory op, want remote verdiende ik een stuk beter."

Fors minder betaald

Hij werkte nu 16 uur voor Remotasks. In het begin leverde hem dat een mooi salaris op, maar al snel daalde de betaling. Hoe meer mensen aan de slag gingen via het platform, hoe minder hij per project verdiende.

"Terwijl ik eerst 10 dollar per uur verdiende, werkte ik later drie uur voor slechts 2 dollar", vertelt hij. "Daarnaast werden taken ingewikkelder. Bovendien kon het bedrijf je werk ook afwijzen, zelfs als één afbeelding niet goed geannoteerd was of als je er simpelweg te lang over deed. Dan kreeg je helemaal geen geld, ook niet voor je gewerkte uren."

Dit alles betekende een hoop onbetaald werk. "Ik moest steeds meer uren achter de computer werken om rond te komen", vertelt hij. “Het was uitbuiting, maar ik zat er zo diep in dat ik het niet doorhad. Bovendien waren er meer zaken die niet oké waren."

Mensenrechtenschending

Een voorbeeld is een klant die hem 10 dollar beloofde voor 12 foto's of video's van lachende, spelende kinderen. "Later zeiden ze dat één van de 10 afbeeldingen ‘niet goed’ was, en daarom betaalden ze je niets voor de hele reeks", vertelt hij. "Achteraf besefte ik dat ze misbruik maakten van ons werk en ook de privacy van kinderen schonden, zonder dat wij dat in de gaten hadden."

Er waren meer problemen met privacy. Zo werd Kanyugi tijdens zijn computerwerk in de gaten gehouden via trackingsoftware en zijn webcam. Die moest hij verplicht aanzetten tijdens zijn werk. "Ik heb geen idee of het bedrijf die beelden opsloeg en wat er verder mee gebeurde", vertelt hij. "Verder waren de beelden die ik moest classificeren soms erg heftig. Sommige projecten bevatten naaktbeelden of zelfs afbeeldingen van overleden mensen."

Data Labelers Association

Maar hij besefte pas dat zijn werksituatie ongeoorloofd was toen hij onderzoeker Berhan Taye van Stanford ontmoette. Zij doet met haar 'AI Harms'-project onderzoek naar de nadelige gevolgen van de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie. Zij wilde meer weten over de werkomstandigheden van Kanyugi en de andere datawerkers. Kanyugi: "We kwamen samen tot de conclusie dat deze manier van werken een schending was van onze mensenrechten.”

Eind 2023 vormde hij samen met negen andere datawerkers een collectief om op te komen voor hun rechten. Ze wilden een vakbond starten, maar dat bleek lastig in Kenia. Daarom richtten ze begin 2025 een vereniging op: de Data Labelers Association.

Forse groei en doelen

De vereniging groeit snel, vooral dankzij mond-tot-mondreclame. Alle oprichters waren trainers die duizenden nieuwe labelers hadden opgeleid en nog steeds hun contactgegevens hadden. De vereniging had binnen een paar maanden al 800 leden. Kanyugi: "De meeste leden houden hun lidmaatschap geheim, omdat ze bang zijn voor repercussies van de platformen." 

De Data Labellers Association heeft op dit moment vier doelen:

1. Bewustwording en gemeenschapsopbouw

Volgens Kanyugi weten veel Kenianen niet wat data labeling of datawerk betekent. Laat staan dat ze weten wat hun rechten zijn en dat het soms gevaarlijk en onderbetaald werk is. Daarom zorgt de vereniging voor meer bewustwording rondom datawerk.

Hij benadrukt: iedere werkende verdient basisrechten. "Je moet betaald krijgen voor je uren en beschermd worden tegen ongezonde werkomstandigheden. We merken dat het bewustzijn rap groeit. Dat maakt gesprekken met overheid en bedrijfsleven makkelijker. Uiteindelijk gaat het om respect en menselijk fatsoen."

2. Beleidsverandering en belangenbehartiging

De Data Labelers Association wil uiteindelijk komen tot betere wet- en regelgeving rondom datawerk. "Maar beleidsverandering duurt nu eenmaal lang", zegt Kanyugi. "Daarom beginnen we met het opstellen van een gedragscode voor werkgevers."

Dit doen ze samen met onder andere het ministerie van Arbeid, het ministerie van IT en de mensenrechtenorganisatie van Kenia. In die code pleiten voor eerlijke beloningen en goede arbeidsvoorwaarden, zoals recht op ziekte- of geboorteverlof. Daarmee spreken ze werkgevers direct aan. Kanyugi: "CloudFactory is bijvoorbeeld al bereid betere voorwaarden te bieden, zoals langere contracten, betere betaling en reiskostenvergoeding."

3. Mentale gezondheid en scholing

De Data Labelers Association wil verder gratis workshops en begeleiding bieden voor datawerkers die mentale problemen hebben door het werk. Denk hulp om werkstress te voorkomen of klachten na het zien van schokkende beelden. Daarnaast helpt de vereniging datawerkers met opleidingen om te ontwikkelen en door te groeien, bijvoorbeeld met cursussen en certificaten.

5. Onderzoek naar datawerkers

Er is nog weinig bekend over datawerkers. Daarom zijn Kanyugi en zijn collega's nu bezig met een onderzoek om de populatie in kaart te brengen. Wie zijn de datawerkers? Hoe zit het met de man-vrouwverhouding? Hoeveel datawerkers hebben een beperking? In welke sectoren zijn ze veelal actief? Kanyugi: "Als we beter begrijpen wie de datawerkers zijn, kunnen we gerichter opkomen voor hun belangen."

Hulp gezocht

De vereniging bestaat pas vier maanden en maakt forse stappen. Ze kunnen alle hulp gebruiken, benadrukt Kanyugi. "Tot nu toe betalen wij als oprichters alles uit eigen zak", vertelt hij. "Ook zoeken we kennispartners op het gebied van mentale gezondheid, training en certificering."

Kun je helpen? Mail naar info@datalabelers.org of neem contact op via LinkedIn met de Data Labelers Association, Ephantus Kanyugi of voorzitter Joan Kinyua.

Conclusie: volop nieuwe inzichten

Ik vond het erg waardevol om iemand te spreken die zelf datawerker is. Net zoals in discussies over platform- en freelancewerk, hoor je de stemmen van de werkenden zelf niet vaak. Dit gesprek gaf me meer inzicht in de arbeidsomstandigheden van Kanyugi en hoe datawerk de afgelopen jaren is veranderd.

Wereldwijd ontstaat er een flinke scheefgroei tussen vraag en aanbod van werk. In Afrika neemt de beroepsbevolking fors toe: jaarlijks betreden 12 miljoen jongeren de arbeidsmarkt, terwijl er maar 3 miljoen formele banen bij komen. In andere delen van de wereld zie je juist een afname van de beroepsbevolking door vergrijzing. Online werk kan een uitkomst bieden, maar er zijn risico's.

Koloniale structuren

Zo waarschuwde hoogleraar Antonio Casilli (Institut Polytechnique de Paris) in de vorige aflevering van The Gig Work Podcast dat we moeten waken voor oude koloniale structuren op de digitale arbeidsmarkt. Casilli: "Tech-ingenieurs bij bedrijven zoals Google verdienen hoge salarissen, terwijl datawerkers in India, Venezuela en Kenia onderbetaald worden. [...] India voert datawerk uit voor Engelstalige landen, terwijl Franse bedrijven werk uitbesteden aan Franstalige landen in Afrika."

Als overheid en bedrijfsleven hun verantwoordelijkheid nemen, kunnen we dit soort misstanden voorkomen. Niet alleen bedrijven die datawerkers inhuren moeten aan de slag. Net zoals modehuizen moeten zorgen voor eerlijke arbeidsomstandigheden in hun kledingfabrieken, moeten ook AI-ontwikkelaars zich hard maken voor het welzijn van de mensen die hun data labelen. Zij moeten duidelijke basisvoorwaarden stellen voor fatsoenlijk werk.

Geïnformeerd debat

Zelf draag ik graag mijn steentje bij aan een geïnformeerd debat over AI en de arbeidsmarkt. Zo presenteerde ik namens de WageIndicator Foundation mijn paper over het Living Tariff op de ILO-conferentie. Dit is een nieuwe methode om op basis van kosten van levensonderhoud een regionaal minimumtarief voor zelfstandig werkenden te berekenen. 

Het werk van de Data Labelers Association verdient een groter podium, want het is een belangrijke bijdrage aan het gesprek over de echte prijs en vaak onzichtbare arbeid achter AI. Hun initiatief maakt duidelijk dat eerlijke beloning en betere werkomstandigheden heel belangrijk zijn, maar helaas nog lang niet vanzelfsprekend.

Meer weten? Luister hier de volledige podcast met Ephantus Kanyugi.

Contact

Inspiratie opgedaan en advies of onderzoek nodig bij vraagstukken rondom de platformeconomie? Of op zoek naar een spreker over de platformeconomie voor een online of offline event? Neem gerust contact op via een reply op deze nieuwsbrief, via mail (martijn@collaborative-economy.com) of telefoon (06-50244596).

Bezoek ook mijn YouTube kanaal met ruim 300 interviews over de platformeconomie en mijn persoonlijke website waar ik regelmatig blogs deel over de platformeconomie. En lees mijn boek ‘Platformrevolutie - Van Amazon tot Zalando, de impact van platformen op hoe wij werken en leven’. Interesse in mijn foto’s? Check dan mijn foto pagina.